Serbest radikaller ve antioksidanlar
Serbest radikal, bir veya daha fazla sayıda çiftlenmemiş tek elektron içeren bir molekül veya atom olarak tanımlanır. Bu eşleşmemiş elektronlar genelde son derece reaktiftir.
Gelişen ve durmaksızın ilerleyen teknoloji, çevre kirliliği, radyasyon, kontamine sular, tarım ilaçları, ağır metaller ve canlı hücrelerdeki oksijen metabolizması gibi birçok etken insan vücudunda kaçınılmaz olarak serbest radikallerin oluşumuna neden olmaktadırlar. Serbest radikaller, oksijenin oldukça reaktif formları olup, vücut hücrelerini tahrip etmektedir. Bu da kalp damar hastalıkları, kanser, katarakt, diyabet, karaciğer tahribatı ve diğer pek çok hastalığa davetiye çıkarmaktadır. Bu hastalıklara çözüm getirmek öncelikle serbest radikallerin olumsuz etkilerini bertaraf etmek ve hastalıkların oluşumunu engellemekle gerçekleşebilir. İnsan vücudunda bunu engelleyebilecek antioksidan savunma sistemi mevcut olsa da karşılaşılan çevresel etmenler bu savunma direncini düşürmekte ve çoğu kez yetersiz bırakmaktadır. Zayıflayan antioksidan savunma sistemlerimizi doğal ve dengeli beslenerek güçlendirebiliriz. Bu makalede serbest radikallerin neden olduğu hastalıklara karşı direnç gösteren en önemli endojen ve ekzojen doğal antioksidanların sınıflandırılması ve insan sağlığına etkileri incelenmiştir.
Serbest radikaller ve diğer reaktif oksijen türleri vücudun normal metabolizması sonucunda sürekli olarak oluşan ve dokulara zarar veren bileşiklerdir. Vücudun bu bileşiklere karşı geliştirdiği bazı savunma mekanizmaları serbest radikal zararına karşı çoğu kez yetersiz kalmaktadır. Bu makalede serbest radikallerin neden olduğu zararlanmalar, savunma mekanizmaları ve diyetle alınan antioksidan bileşiklerin insan sağlığına etkileri incelenmektedir.
Antioksidan terimi, diğer molekülleri oksidasyon adı verilen kimyasal bir süreçten koruyan çok çeşitli molekülleri (kimyasal bağlarla birbirine bağlanan atomları) kapsar. Oksidasyon, birçok vücut işleminden sorumlu olan DNA ve proteinler de dahil olmak üzere hücrelerimizdeki hayati moleküllere zarar verebilir. Hücrelerin düzgün çalışması için DNA gibi moleküller gereklidir. Bu moleküllerde çok fazla hasar varsa, hücre arızalanabilir veya ölebilir. Antioksidanlar bu yüzden önemlidir. Antioksidanlar bu hasarı önleyebilir veya azaltabilir. Vücutta kontrolsüz oksidasyon tipik olarak serbest radikaller olarak bilinen yüksek derecede reaktif moleküllerden kaynaklanır.
Antioksidan Besinler Hangileridir?
Tüm bu süreçlerde aktif olarak rol oynayan antioksidanlar dolayısıyla sağlığımız açısında oldukça önem taşımaktadır. Vücutta zararlı süreçlerin önüne geçmesi ve hasarı minimuma indirmesi antioksidan faydaları konusunda net bir fikir vermektedir. Günlük hayatta tüketebileceğimiz antioksidan meyveler, daha geniş değerlendirirsek antioksidan yiyecekler fazlasıyla mevcuttur. Peki hangi besinler antioksidan içerir?
1.Bitter Çikolata
Bitter çikolata lezzetli, besleyici ve en iyi antioksidan kaynaklarından biridir. Genel olarak, kakao içeriği ne kadar yüksek olursa, çikolatanın içerdiği antioksidanlar da o kadar fazladır. Bazı araştırmalarda bitter çikolatanın kandaki HDL (iyi) kolesterol seviyelerini yükseltebildiği ve LDL (kötü) kolesterolün oksidatif etkiye maruz kalmasını engelleyebildiği gözlemlenmiştir. LDL kolesterolün oksidatif etkiye maruz kalması kalp sağlığı açısından tehlikelidir.
2.Ceviz
Ceviz mineraller, sağlıklı yağlar ve antioksidanlar açısından zengin olan popüler bir besindir. Ayrıca kan antioksidan seviyelerini yükseltmeye ve kötü kolesterolü düşürmeye yardımcı olabilir.
3.Yaban Mersini
Yaban mersini en iyi antioksidan kaynakları arasındadır. Kalp hastalığı riskini azaltmaya ve yaşla birlikte oluşan beyin fonksiyonlarındaki azalmayı geciktirmeye yardımcı olabilecek antosiyaninler ve diğer antioksidanlar açısından zengindirler.
4.Çilek
Çilek de antosiyaninler olarak adlandırılan antioksidanlar bakımından zengindir ve bu da kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olur. Çilek de antioksidan özellikleri ile tıpkı bitter çikolata gibi kolesterol değerleri üzerinde etkiye sahiptir. HDL kolesterolü arttırarak LDL kolesterolü azaltabileceği gözlemlenmiştir.
5.Enginar
Antioksidan içeren besinler ele alındığında enginar, klorojenik asit de dahil olmak üzere en yüksek düzeyde antioksidan seviyesine sahip sebzelerdendir. Antioksidan içeriği, nasıl hazırlandıklarına bağlı olarak değişebilir.
6.Ahududu
Ahududu besleyici, lezzetli ve antioksidanlarla doludur. Antosiyaninler açısından zengindirler ve vücutta anti-enflamatuar etkileri vardır.
7.Lahana
Lahana, gezegendeki en besleyici yeşilliklerden biridir ve kısmen antioksidanlar açısından zengindir. Lahana, antioksidanlar açısından yüksek olmasına rağmen, kırmızı lahana iki kat daha fazla antioksidan içerebilir. Ayrıca kırmızı lahana, antioksidan alımınızı arttırmanın lezzetli bir yoludur. Kırmızı rengi, antosiyaninlerin yüksek içeriğinden, bazı etkileyici sağlık yararları ile bağlantılı bir grup antioksidandan gelmektedir.
8.Fasulye
Fasulye, antioksidan alımınızı arttırmanın ucuz bir yoludur. Ayrıca hayvan ve test tüpü çalışmalarında antikanser yararları ile bağlantılı olan antioksidan kaempferol içerir.
9.Pancar
Pancar önemli bir lif, potasyum, demir, folat ve antioksidan kaynağıdır. En güçlü antioksidan türlerinden olan ve etkileyici sağlık yararları ile ilişkilendirilmiş betalainler denilen bir grup antioksidan içerir.
10.Ispanak
Ispanak besin değeri bakımından oldukça zengindir, antioksidan seviyesi yüksek ve kalorileri düşüktür. Aynı zamanda gözleri serbest radikallerden koruyan en iyi lutein ve zeaksantin kaynaklarından biridir.
